Kalknagel: Bedekken of Behandelen?

Door: L. Krijnen, Medical Brands

Al in 1970 werd er gesproken over een ‘Medical Mycological Iceberg’, met name wat betreft de schimmelaandoeningen van de huid en nagels [1]. U kent het spreekwoordelijke topje van de ijsberg, waarbij slechts een klein aandeel van het probleem zichtbaar is, in dit geval bij de huisarts, maar het grootste gedeelte van het leed binnenskamers blijft.

Een ruwe, geelwit verkleurde nagel die op het moment dat de zomer aanbreekt niet getoond wenst te worden in sandalen, slippers of open schoenen. Ook anno 2016 zien we dat kalknagels, maar ook zwemmerseczeem, grotendeels onzichtbaar blijven. Hoewel huisartsen de symptomen direct zullen herkennen als ze het voor ogen krijgen, blijven de meeste gevallen buiten zicht van de huisarts. Bovendien bedekken mensen hun verkleurde en/of vervormde nagel vaak letterlijk. Met name voor vrouwen geldt dat een laagje nagellak snel en gemakkelijk het probleem bedekt, maar niet verhelpt!

Risico’s
Dr. Ajello (1970) opende in zijn artikel ‘Medical Mycological Iceberg’ met de uitspraak dat elke poging om de invloed van schimmelinfecties op de volksgezondheid in te schatten, gedoemd was te mislukken. Niet alleen was en is de prevalentie vele malen groter dan de gevallen die de huisarts onder ogen krijgt, het onbehandeld laten van een kalknagel heeft meer gevolgen dan slechts het onflatteuze voorkomen van de nagel. Zo kan een aangetaste nagel pijnlijk worden en kan de nagel uiteindelijk van het nagelbed loslaten, met een risico op ingroeiende nagels tot gevolg. In ernstige gevallen verspreidt de infectie zich in de voet zelf, iets waar met name diabetici voor op moeten passen. Niet in de laatste plaats kan de schimmel de huid rond de teennagel en vervolgens de gehele voethuid aantasten. Succesvol behandelen wordt bij het ontstaan van dergelijke coïnfecties des te lastiger.

Bovendien blijven voet- en nagelschimmelinfecties voor velen een (jaarlijks) terugkerend probleem. Door het besmettelijke karakter van de schimmels, wordt de huid of de nagel gemakkelijk opnieuw geinfecteerd na behandeling.

Dezelfde oorzaak
Voetschimmel, ook wel zwemmerseczeem genoemd, wordt sterk in verband gebracht met schimmelinfecties aan de nagel. Bij ruim 30% van de mensen met een of meerdere kalknagels, is ook de huid van de voet aangetast, met name tussen de tenen. Andersom geldt dat naar schatting zo’n 60% van de mensen met zwemmerseczeem ook een schimmelnagel heeft [2] . Met name bij ouderen komen beide infecties vaak tegelijkertijd voor.

Kalknagels worden, in ieder geval in Nederland, bijna uitsluitend veroorzaakt door de schimmelsoort Trichophyton rubrum [3]. Laat dit nu ook net een belangrijke 3 veroorzaker zijn van zwemmerseczeem, te herkennen aan een jeukende, schilferende en/of rode huid tussen de tenen en op de voetzool.

De kans op een schimmelinfectie aan nagels en/of voeten wordt verhoogd door blootstelling aan vochtige en warme omstandigheden, waar schimmels zich prettig bij voelen en de kans hebben om zich te vermenigvuldigen in de huid en nagels. Het dragen van slecht passende en/of slecht ventilerende schoenen die zweetvoeten veroorzaken draagt daarom bij aan het risico op infectie. Daarnaast vormen beschadigingen aan de nagel of huid een ‘toegangspoort’ voor de schimmel in de huid. Een slechte gezondheid, verminderde afweer of bepaalde gezondheidsproblemen zoals suikerziekte verhogen tot slot de kans op infectie.

Behandel tegelijkertijd en in een vroeg stadium
Wanneer zowel de nagel als de huid van de voet is aangetast, is de nagel meestal de haard van de infectie. In geval van een kalknagel is een snelle aanpak dus zeer aan te bevelen om te voorkomen dat de schimmel de kans krijgt zich te verspreiden.

Door bij de eerste tekenen van besmetting de infectie aan te pakken, is de kans op een succesvolle behandeling groter en is het vaak niet nodig om een huisarts te bezoeken. Om besmetting van de nagel naar de voet en andersom te voorkomen, is het daarnaast van belang om beide problemen tegelijkertijd aan te pakken.

Voorkomen beter dan genezen
De zomermaanden zijn bij uitstek het seizoen waar mensen gemakkelijk besmet raken. Met bezoekjes aan het zwembad en het rondlopen op blote voeten en wellicht het extra zweten door warm weer, wordt de kans op besmetting sterk vergroot. Het voorkomen van een infectie is echter gemakkelijker dan vaak gedacht. Onderstaande tips helpen u vrij van schimmels de zomer door.

– Ten eerste is een goede hygiene van de voet, maar ook van sokken, schoenen én de badkamer belangrijk.
– Gebruik geen sokken van zwetend, synthetisch materiaal en was ze op 60℃.
– Draag schoenen maximaal twee dagen achter elkaar. Ventileer ze goed tussen het dragen door. Een speciale schoenspray kan gebruikt worden om de schoenen te ontsmetten.
– Stel de voeten zo min mogelijk bloot aan de bekende plaatsen van besmetting, zoals het zwembad, de vloer van de kleedzaal in de sportschool. Slippers bieden hier uitkomst.
– Heeft iemand binnen het gezin een infectie, zorg dan voor een schone badkamer, zodat besmetting van de overige gezinsleden zoveel mogelijk wordt voorkomen.
– Loopt u onvermijdelijk toch besmettingsgevaar? Veel behandelproducten zijn ook geschikt om als preventiemiddel te gebruiken. Was na blootstelling aan een mogelijk besmette omgeving de voeten en breng het product aan. Hiermee wordt voorkomen dat de schimmels die zojuist op de huid of de nagel zijn beland, de kans krijgen om uit te groeien tot een infectie.
– Zijn desondanks de eerste tekenen van een infectie zichtbaar? Start dan zo spoedig
mogelijk met behandelen. De kans op succes is dan het grootst!

1 Ajello, The medical mycological iceberg. HSMHA Health Rep, 1971 May; 86(5): 437–448.
2 Adams et al. Environmental and Genetic Factors on the Development of Onychomycosis. J. Fungi
2015; 1:211216
3 Staats en Korstanje. Fungi die onychomycosis veroorzaken in Nederland. Nederlands Tijdschrift voor
Geneeskunde, 1994